Leczenie zaburzeń SSŻ - bóle głowy

Często boli Cię głowa? Bóle głowy są jedną z najpowszechniejszych przypadłości, dotykającą dużą część ludzkości. Bóle bywają tak nasilone, że mogą negatywnie wpływać na jakość życia i prac osób na nie cierpiących. Choć istnieje bardzo wiele przyczyn bólów głowy, wielu pacjentów cierpi na nie z powodu zwyrodnień stawu skroniowo-szczękowego (SSŻ).

Twój często określany jako "nieuleczalny" ból głowy spowodowany być może nieprawidłowym zgryzem, zaburzeniem stawów szczęki i/lub skurczami mięśni otaczających głowę i szyję. Wyznajemy zasadę, że w celu zlikwidowania objawów konieczne jest leczenie przyczyny zaburzenia, a nie tymczasowe przyniesienie ulgi za pomocą leków, takich jak przeciwbólowe czy relaksanty mięśniowe. Naszym celem jest zdiagnozowanie i wyleczenie czynników pochodzących od stawu, a odnoszących się bezpośrednio do bólu, oraz przywrócenie prawidłowego funkcjonowania i poprawa zdrowia ogólnego.

Ponieważ objawy mogące symulować wiele różnych stanów chorobowych są trudne do zdiagnozowania, wielu ludzi chodzi od lekarza do lekarza w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie: „Co jest prawdziwą przyczyną bólu?”.

 

Leczenie SSŻ a stomatologia

Żuchwa jest jednym z końców łańcucha posturalnego (szkieletowego). Nierówny zgryz wraz z upływem czasu może spowodować napięcie mięśni twarzy żuchwy. Uraz lub nawet małe, przypadkowe skaleczenie mogą spowodować stan stałej, podwyższonej aktywności twarzy i mięśni szczęk (oddalony w czasie stan spazmów mięśni po samochodowym urazie biczowym nazywaniem „uderzeniem z tyłu” jest tego znakomitym przykładem).

Przedłużone skurcze mięśni twarzy mogą prowadzić do przewlekłego bólu mięśni, który często odczuwany jest w innych miejscach (przeniesiony ból) i w ten sposób sugeruje mylną diagnozę.

 

Diagnoza zaburzeń stawu skroniowo-żuchwowego 

Podczas wstępnej wizyty przeprowadzamy wywiad i dokonujemy badania schorzenia. Pacjent podaje informacje takie jak czas rozpoczęcia dolegliwości, opisuje miejsce, czas trwania i intensywność bólu. Badanie obejmuje wzorzec ruchomości żuchwy, określa dźwięki i wrażliwość stawu na delikatny nacisk. W razie konieczności wykonuje się dokładne badanie palpacyjne mięśni głowy i szyi.

 

Wywiad medyczny i stomatologiczny, a także badanie łuków zębowych i zębów

W pierwszej kolejności przeprowadzany jest wywiad, w trakcie którego pacjenci są pytani o różnego rodzaju objawy dysfunkcji SSŻ. Jeśli padają odpowiedzi twierdzące na pytania dotyczące jakichkolwiek objawów np. zaciskania i zgrzytania zębami, konieczne są dalsze testy potrzebne do potwierdzenia obecności zaburzenia stawu.

 

Test zasięgu ruchu 

W trakcie tego testu sprawdza się, jak szeroko pacjent może otworzyć usta oraz w jakim zakresie może ruszać żuchwą na lewo i prawo oraz wysuwać żuchwę do przodu. Obserwuje się również, czy podczas otwierania nie występuje zbaczanie żuchwy na boki - tzw. defleksja lub dewiacja. Jeśli obecny jest problem z prawidłowym zasięgiem ruchu, zwykle występuje problem strukturalny wewnątrz stawu.

 

Palpacja mięśni

Palpacja to nadmierne skurcze mięśni i obecność tzw. „punktów spustowych”. Wskazuje na zaburzenie mięśni żujących. Zaburzenie to powoduje wrażliwość dotykową mięśni uczestniczących w żuciu. Zwykle oznacza to nieprawidłową pozycję żuchwy.

 

RTG stawów żuchwy 

Zwyrodnienie stawu polega na patologicznym przemieszczeniu chrzęstnego krążka stawowego, który w normalnym stawie działa jak poduszka i element poślizgowy pomiędzy dwiema kośćmi – żuchwą i kością skroniową (czaszką). Wyróżnia się pięć stadiów przemieszczenia krążka stawowego. Najmniej problematyczne jest stadium pierwsze lub drugie, kiedy krążek może być odzyskany. Jeśli okaże się że pacjent ma stadium 3, 4 lub 5, jest to o wiele poważniejszy problem i często nie udaje się uwolnić pacjentów od wszystkich objawów.

 

Jak leczy się zaburzenia SSŻ

Jako że schorzenie to może obejmować zęby, stawy szczękowe oraz mięśnie, leczenie tego stanu podlega wielu modyfikacjom i obejmuje kilka faz. Pierwszym celem jest zlikwidowanie stałego skurczu mięśni i miejsca bólu, a także przywrócenie normalnego zasięgu ruchu dolnej szczęki. Następnie stomatolog musi skorygować sposób dopasowania zębów. Często w tym celu pacjent nosi specjalną szynę przez pewien okres czasu, do momentu, gdy zgryz ustabilizuje się (zwykle jest to około 6 miesięcy). Permanentna korekta zgryzu może polegać na zmianie kształtu zębów, nałożeniu koron na zęby, leczeniu ortodontycznym np. aparatem stałym. Jeśli staw jest zniszczony, musi być traktowany w specjalny sposób. W przypadku bardziej zaawansowanych przypadków (stadium 3, 4 i 5 zwyrodnienia stawu) można nie osiągnąć pełnego wyleczenia mimo stosowania aparatu czy też szyny. Wtedy dentysta stara się zlikwidować objawy bólowe i napięcie mięśni oraz maksymalnie przywrócić prawidłowe funkcjonowanie stawu.

W momencie postawienia dokładnej diagnozy, dr Marcin Dolecki dokonuje indywidualnego dopasowania planu leczenia. Indywidualna terapia niechirurgiczna dopasowana jest do stanu zwyrodnienia i obejmuje zmniejszenie spazmu mięśni wygodną szyną nakładaną na dolne zęby. Utrzymuje ona w prawidłowej pozycji żuchwę, a co za tym idzie i dolne zęby, dzięki czemu zmniejsza się napięcie mięśni stawu szczękowego i umożliwia rozpoczęcie procesu gojenia się stawu. W momencie, gdy ból zostanie opanowany, zgryz jest zrównoważony, a mięśnie i stawy pracują harmonijnie.

Ważne jest również, by ocenić postawę pacjenta. Lekarz określi, czy ramiona, miednica i biodra znajdują się w równoległej pozycji. Każdemu pacjentowi wykonuje się fotografie diagnostyczne, aby sprawdzić powyższe objawy, a także, żeby sprawdzić, czy nie ma on głowy wychylonej do przodu. Jeśli istnieje również wada postawy, wtedy konieczne będzie skierowanie do ortopedy lub fizykoterapeuty.

Jeśli lekarz zdiagnozuje zaburzenie polegające na postawie z głową wysuniętą do przodu, co powoduje zaburzenia w rejonie szyi i pleców, konieczne jest zastosowanie ortodontycznych aparatów czynnościowych, takich jak Twin Block, aparat HERBSTA czy MARA. Aparaty skutecznie wysuwają żuchwę do przodu i likwidują postawę z głową wysuniętą do przodu.

Dla większości pacjentów leczenie jest dwuetapowe:

Faza pierwsza (diagnostyczna) – szyna diagnostyczna na pewien okres czasu

Faza druga – rozwiązanie na stałe:

  • ortodoncja,
  • korony i mosty,
  • protezy,
  • protezy całkowite,
  • protezy częściowe.

 

Nadbudowy kompozytowe na tylnych zębach dolnych

Pierwsza faza leczenia - diagnostyczna - tymczasowe szyny diagnostyczne

Trzy szczęki na niebieskim tle

Jeśli górna i dolna szczęka lub zęby są wobec siebie nieprawidłowo ustawione, pacjentowi zaleca się noszenie czasowych aparatów – szyn. Szyna SSŻ jest najczęściej noszona na dolnych zębach aż do momentu, gdy zgryz i pozycja dolnej szczęki zostaną ustabilizowane. Głównym celem noszenia dolnej szyny jest prawidłowe ustawienie żuchwy względem szczęki w trzech wymiarach – poprzecznym, pionowym oraz przednio-tylnym. Kolejnym celem jest odnalezienie komfortowej pozycji żuchwy, tak, aby pacjent poczuł ulgę w bólu i skurczach mięśni. W sytuacjach gdy pacjent nosi protezę całkowitą lub częściową szynę wykonuje się w podobny sposób, jak na naturalne zęby.

 

Dolna szyna na zębachDolna szyna na dzień

Szyna na zębach
Górna szyna na noc

Ponieważ większość bólów głowy, szyi oraz ramion jest spowodowana niestabilnością mięśni lub obrzękiem i stanem zapalnym stawów, możemy zastosować różnego rodzaju zabiegi pomagające w normalizacji tych struktur. Jednym z nich może być terapia laserem biostymulacyjnym, wilgotnym ciepłem, sprayami chłodzącymi czy też podczerwienią. Wiele technik mobilizacji lub rozciągania tkanek wspomaga proces osiągania przez te tkanki normalnego stanu. W okresie noszenia szyny pacjent jest dodatkowo poddawany czaszkowym zabiegom manualnym, mającym na celu rozluźnieniem szwów kostnych oraz prawidłowe ułożenie poszczególnych kości czaszki. Dodatkowo zmierzają one do likwidacji skurczów mięśni głowy i naprężenia wewnętrznych struktur mózgu, takich jak np. sierp mózgu.

W niektórych przypadkach konieczne jest skierowanie pacjentów do innych specjalistów, takich jak fizjoterapeuci, ortopedzi, itd. Muszą jednak zdawać sobie sprawę, że choć znaczna większość ludzi odczuwa znaczną poprawę, istnieje nieduży odsetek pacjentów, u których leczenie nie przynosi skutku. Im dłużej krążek stawowy jest wypchnięty ze swego miejsca, tym bardziej więzadło tylne jest rozciągnięte i tym trudniej jest więzadłom tylnym ściągnąć krążek do jego prawidłowej pozycji znajdującej się dokładnie nad głową kłykcia żuchwy.

Niektórzy z tych pacjentów mogli w przeszłości przejść uraz w postaci uderzenia w głowę lub brali udział w biczowym wypadku samochodowym (uderzenie w tył lub bok). Jeśli tylne więzadła, które pomagają umieścić krążek w jego prawidłowej pozycji pomiędzy kłykciem i kością skroniową, zostały rozciągnięte lub co gorsza rozerwane w efekcie poważnego urazu, prognoza pomyślnego wyniku leczenia zmniejsza się. Oczywiście im szybciej pacjent zgłosi się na leczenie, tym większa jest szansa sukcesu terapii.

Pod koniec pierwszej fazy leczenia, na ogół w okresie od 4 do 6 miesięcy od rozpoczęcia leczenia, lekarz wraz z pacjentem oceniają efekty leczenia. Pacjent poddawany jest takiemu samemu testowi diagnostycznemu jak przed rozpoczęciem. Dokumentuje się poprawę – zmniejszanie się objawów dysfunkcji SSŻ. Podczas wizyt omawia się z pacjentem różnorodne sposoby leczenia w fazie II leczenia. Olbrzymia większość objawów powinna ustąpić w trakcie trwania fazy I – diagnostycznej – przed rozpoczęciem fazy II.

Druga faza leczenia – stabilizacja stawu

Ortodoncja - trwałe rozwiązanie problemu

Po terapii szyną diagnostyczną, korygującą problem przemieszczonych stawów szczękowych, większość pacjentów ma przerwę pomiędzy ich tylnymi zębami. Dzięki stosowaniu szyny żuchwa została przesunięta do bezbolesnej pozycji. Jeśli pacjent cofnie swą żuchwę do początkowej pozycji, ból powróci. Dlatego, dla osiągnięcia trwalszego efektu, stosuje się najczęściej leczenie ortodontyczne aparatem stałym z elastycznymi gumkami rozciągniętymi pomiędzy górnymi a dolnymi zamkami, w celu umożliwienia ponownego zetknięcia się zębów tak, by pacjent był w stanie prawidłowo i bezboleśnie żuć. Jest to znacznie trwalsze rozwiązanie stabilizacji stawu i zdrowia SSŻ. Ta faza leczenia trwa najczęściej do półtora roku, w zależności od stopnia zaawansowania przypadku. Jeśli przestrzeń pomiędzy zębami jest duża (ponad 3mm), wtedy jest to najczęściej leczenie z wyboru pacjenta.

Mosty i korony

W sytuacjach, kiedy przestrzeń pomiędzy zębami jest minimalna (mniejsza od 3mm) lub jeśli tylne zęby mają duże wypełnienia (plomby) albo brakuje niektórych zębów, najlepszym rozwiązaniem może być zamknięcie tych przestrzeni za pomocą koron i mostów.

Nakładkowe protezy częściowe

Gdy pacjent ma ograniczone możliwości finansowe, często leczeniem z wyboru jest wykonanie i umieszczenie na tylnych dolnych zębach protezy nakładkowej w celu wypełnienia przestrzeni pomiędzy tylnymi zębami i ustabilizowanie żuchwy (SSŻ). Jest to tańsza od poprzednich forma leczenia w drugiej fazie. 

Protezy całkowite

W sytuacji, kiedy pacjent ma starą protezę bądź protezy ze startymi całkowicie zębami, można zrobić nowe protezy z dłuższymi tylnymi zębami, które zamkną szparę.

Protezy częściowe

Jeśli pacjentowi brak tylnych zębów, wykonać można częściowe protezy, tak by wypełnić przestrzenie pomiędzy tylnymi zębami.

Ważnym celem skorygowania zgryzu jest osiągniecie optymalnego, długotrwałego zdrowia. Jeśli obserwujesz u siebie któryś z wymienionych powyżej objawów – omów je ze swoim dentystą.

Pamiętaj, że Twoje zdrowie jest w Twoich rękach i warto o nie zadbać!

 

Rehabilitacja narządu żucia

Po zdiagnozowaniu problemów z SSŻ konieczne jest wdrożenie odpowiedniej terapii, która pozwala na przywrócenie prawidłowego funkcjonowania stawu. W tym celu stosowane są różne rozwiązania, jak np.:

  • leczenie stomatologiczne mające na celu zapewnienie relaksu zębom. Zazwyczaj polega ono na wykonaniu odpowiedniej odbudowy, w tym skorygowanie wysokości i kształtów.
  • zastosowanie szyny relaksacyjnej – specjalna nakładka pomaga rozluźnić mięśnie, dzięki czemu przestają być one bolesne. Dzięki temu można uniknąć sytuacji, w której dojdzie do starcia szkliwa i pojawienia się ubytków. Odpowiednio wcześnie zastosowana szyna relaksacyjna eliminuje również wady zgryzu związane z problemami z SSŻ,
  • uzupełnienie braków zębowych – często sposobem na poradzeniem sobie z problemami z SSŻ jest uzupełnienie braków zębowych odpowiednimi implantami, koronami lub mostami,
  • ćwiczenia relaksacyjne – prawidłowa postawa ciała możne bezpośrednio wpływać na funkcjonowanie narządu żucia. Lekarz może wskazać ćwiczenia, które pozwalają na wyeliminowanie niekorzystnych nawyków.

Nie zawsze konieczne jest stosowanie aparatów ortodontycznych czy nawet zabiegów. Niekiedy na poradzenie sobie z dolegliwościami ze strony SSŻ można poradzić sobie z wykorzystaniem odpowiednich ćwiczeń i akcesoriów, które pozwalając oduczyć się szkodliwych nawyków.